Bydd gwaith un o gyfansoddwyr mwyaf Cymru yn cael ei ddathlu mewn cyngerdd i nodi 90 mlynedd ers ei eni.
Enillodd yr Athro William Mathias, a fu farw yn 57 oed yn 1992, glod byd-eang yn ystod ei oes a bydd teyrnged yn cael ei dalu i’w etifeddiaeth gerddorol yn y cyngerdd yn Neuadd Prichard Jones Prifysgol Bangor am 7.30pm ddydd Sadwrn, 2 Tachwedd.
Mae’n fenter ar y cyd rhwng yr Ysgol Gerddoriaeth ym Mhrifysgol Bangor, lle bu’n dysgu am 18 mlynedd, a Chanolfan Gerdd William Mathias a Gwasanaeth Cerdd Ysgolion Gwynedd a Môn.
Dangosodd yr Athro Mathias, a aned yn Hendy-gwyn ar Daf yn Sir Gaerfyrddin, ei athrylith cerddorol o oed ifanc gan ddechrau chwarae’r piano yn dair oed a chyfansoddi cerddoriaeth erbyn ei fod yn bump oed.
Yn 1981 ysgrifennodd yr anthem, ‘Let the people praise thee, O God’, ar gyfer priodas frenhinol y Tywysog Charles a’r Dywysoges Diana ar y pryd, a ddenodd gynulleidfa deledu fyd-eang o un biliwn o bobl.
Mae ei gyfraniad parhaol hefyd yn cynnwys Gŵyl Gerdd Ryngwladol Gogledd Cymru a sefydlwyd ganddo yn 1972 ac sydd bellach yn un o’r uchafbwyntiau yng nghalendr diwylliannol y DU.
Bydd y cyngerdd, sy’n cael ei gefnogi gan Tŷ Cerdd, yn achlysur emosiynol i’w ferch, Dr Rhiannon Mathias, sy’n gerddor a ffliwtydd dawnus ei hun yng Nghanolfan Gerdd William Mathias.
William Mathias gyda’i wraig, Yvonne, a’i ferch, Rhiannon
Meddai: “Daeth syniad y cyngerdd o’r gymuned ac rwy’n credu ei fod yn ffordd wych o nodi’r hyn a fyddai wedi bod yn ben-blwydd fy nhad yn 90 oed.
“Mae Neuadd Prichard Jones yn lle bendigedig i lwyfannu’r cyngerdd gan mai dyma oedd ei le gwaith am flynyddoedd lawer ac mae cymaint o’i ddarnau wedi cael eu perfformio yno.
“Bydd llawer iawn o bobl yn ei gofio yno mewn cyngherddau a’i weld yn cerdded drwodd. Alla i ddim aros am y perfformiad,” meddai.
Gwahoddwyd Rhiannon i gymryd rhan yn y cyngerdd ond roedd yn meddwl ei bod yn well rhoi’r cyfle i’w myfyrwyr.
“Enillodd dau o’m myfyrwyr eu diploma perfformio yr haf hwn. Er mwyn ennill y cymhwyster hwn roedd yn rhaid iddynt gyflwyno datganiad 30 munud a dewisodd y ddau un o ddarnau fy nhad, y sonatina ar gyfer y ffliwt a’r piano.”
Dywedodd Wyn Thomas, cadeirydd Canolfan Gerdd William Mathias, y bydd hanner cyntaf y cyngerdd yn cynnwys darnau unigol ar gyfer organ, ffliwt, telyn a phiano a darnau corawl hefyd.
Ymhlith yr artistiaid unigol sy’n cymryd rhan mae’r delynores Angharad Wyn Jones, yr organydd Elis Massarelli-Hughes, y pianydd Teleri Siân a’r ffliwtydd Gwenno Wyn a Christina Hutchinson-Rogers.
Bydd eitemau corawl yn cael eu perfformio gan Gôr Dre o Gaernarfon dan arweiniad Sian Wheway.
Uchafbwynt y noson fydd perfformiad o Culhwch ac Olwen – gwaith i gôr ac ensemble offerynnol sy’n seiliedig ar stori garu enwog o’r Mabinogion, y chwedlau Cymraeg cynnar o’r 12fed a’r 13eg ganrif.
“Nod yr achlysur yn Neuadd Prichard Jones yw nodi cyfraniad arbennig William Mathias i gerddoriaeth Gymraeg. Tachwedd 1af fyddai pen-blwydd William Mathias yn 90 oed ac felly mae’r digwyddiad yn amserol iawn,” meddai Mr Thomas.
Dywedodd Tudur Eames, cyfarwyddwr Gwasanaeth Cerdd Ysgolion Gwynedd a Môn, fydd yn arwain y darn yn y cyngerdd, fod William Mathias yn cyfeirio at Culhwch ac Olwen fel ‘adloniant’.
“Nid opera, cantata nac oratorio mohono ond cyfuniad o sawl elfen gerddorol sy’n darlunio’r chwedl gan gynnwys storïwr, offerynnau, cyfeiliant dau biano a lleisiau plant,” meddai.
Ychwanegodd Wyn Thomas: “Roedd yn gyfansoddwr toreithiog ac yn gerddor amryddawn. Cynhyrchodd ddarnau ar gyfer offerynnau unigol, ensembles chwythbrennau a concertos, ond ei ddiddordeb pennaf oedd cerddoriaeth gorawl/lleisiol.
“Adeiladodd Mathias Adran Gerdd ym Mangor a oedd ymhlith y gorau yn Ynysoedd Prydain a sicrhaodd barch ac edmygedd cenedlaethau o fyfyrwyr y dyfodol a chyd-gerddorion.
“Mae llawer ohonom yn ddyledus iddo am hyfforddiant cerddorol o’r radd flaenaf ac o ganlyniad mae ei gyn-ddisgyblion i’w gweld yn weithgar yn y byd cerddoriaeth yma yng Nghymru, ym Mhrydain, yr Unol Daleithiau a thu hwnt.”
Mae’r cyngerdd yn Neuadd Prichard Jones, Bangor ar Dachwedd 2 yn dechrau am 7.30pm. Pris tocynnau yw £12 a £10 neu £5 i fyfyrwyr a phlant. Manylion pellach ar-lein yn www.cgwm.org.uk
Ar y 5ed o Orffennaf 2024, fe gynhaliwyd Ocsiwn Addewidion yng Ngwesty’r Celt, Caernarfon.
Digwyddiad oedd hwn wedi ei drefnu i godi arian at ddau achos arbennig: Cyfeillion CGWM a Ward Alaw Ysbyty Gwynedd. Bydd elw’r noson yn cael ei rannu rhwng y ddau achos.
Fel rhan o’r noson hwyliog yma cafwyd adloniant gan Hogiau Bodwrog, Cor Law yn Llaw, ensemble jazz ynghyd a llu o ddisgyblion o Ganolfan Gerdd William Mathias.
Cafodd yr Ocsiwn ei gynnal gan Morgan Evans.
Diolch yn i bawb am eu cefnogaeth ar y noson, am yr holl siopau lleol a unigolion gyfrannodd eitemau i’r ocsiwn.
Diolch hefyd yn arbennig i Edith Jones am ei gwaith yn trefnu’r digwyddiad arbennig hwn.
Mae’r arian yn dal i ddod i mewn, ond rydym yn amcangyfrif bod elw’r digwyddiad tua £5,772.
Rydym yn falch iawn i gyhoeddi ein bod ni wedi derbyn grant gan y Steve Morgan Foundation i barhau gyda gwaith Canfod y Gân.
“Wedi’i sefydlu yn 2001 gan y dyn busnes a dyngarwr, Steve Morgan CBE, rydym yn darparu cyllid, cymorth, arbenigedd ac arfer gorau i’r elusennau a’r sefydliadau rydym yn eu cefnogi. Drwy harneisio pŵer cydweithio, rydym yn mynd i’r afael ag ystod o feysydd gan gynnwys tlodi, digartrefedd, iechyd a lles, ac addysg a hyfforddiant, ac rydym wedi helpu i wella ansawdd bywyd dros bedair miliwn o bobl.”
Nadolig Llawen gan Canfod y Gân. Bu criw Harlech yn brysur iawn yn ysgrifennu cân Nadolig newydd gwreiddiol. Mae’r gân yn gyfuniad o hoff agweddau Nadolig yr aelodau o goleuadau Nadolig i grefi blasus. I gyd fynd gyda’r gân wnaethon ni ffilmio fideo cerddoriaeth – fedrwch chi wylio’r fideo isod!
Mwynhewch a Nadolig Llawen!!
Tu Nôl i’r Llen: Nadolig Canfod y Gân
Dechreuon ni trwy ysgrifennu ein hoff bethau am y Nadolig a buom yn gweithio ar eu rhoi mewn penillion. Yn y sesiwn nesaf natho ni recordio’r gân mewn rhannau gyda offerynnau a chanu.
Y cam dwythaf oedd i ffilmio fideo i fynd gyda’r cân, felly wnaethom ni gyda gwisgo yn Nadoligaidd, dawnsio a chanu i fynd gyda’r cerddoriaeth.
Bydd sylfaenydd gŵyl delynau ryngwladol yn dweud hwyl fawr mewn steil gyda ffarwel hir.
Y delynores enwog Elinor Bennett fydd canol y llwyfan mewn cyngerdd arbennig i lansio Gŵyl Delynau Ryngwladol Cymru y gwanwyn nesaf.
Cynhelir y cyngerdd lansio yn Neuadd Pritchard Jones ym Mhrifysgol Bangor am 7.30pm nos Sadwrn, Hydref 22, i ddathlu 55 mlynedd o berfformio gan Elinor a chanmlwyddiantYsgol Gerddoriaeth y brifysgol.
Ymysg yr uchafbwyntiau eraill bydd perfformiadau gan y tenor Aled Wyn Davies, y soprano Mary Lloyd Davies, y ffliwtydd Rhiannon Mathias a Chôr Seiriol.
Bydd yn cynnwys darnau a chwaraewyd dros y blynyddoedd gan Elinor, sydd wedi bod yn Gyfarwyddwr Artistig yr ŵyl delynau ers 1978 ac mae hefyd yn dynodi diwedd ei chyfnod yn y swydd.
Ar ôl y lansiad, bydd Elinor yn cychwyn ar daith 12 cyngerdd a dosbarth meistr ledled Cymru lle bydd yn chwarae gyda gwahanol delynorion – y mae hi wedi dysgu’r rhan fwyaf ohonynt – ym mhob lleoliad.
Bwriad y daith yw ennyn diddordeb yn y delyn ymhlith cerddorion ifanc ac annog telynorion o bob oed i gystadlu yn yr ŵyl y flwyddyn nesaf.
Wrth nesáu at ben-blwydd arwyddocaol fis Ebrill nesaf, dywedodd Elinor, sy’n byw yn y Bontnewydd ger Caernarfon gyda’i gŵr, cyn Lywydd Plaid Cymru Dafydd Wigley, ei bod hi’n bryd camu’n ôl a chaniatáu i rywun arall gymryd yr awenau.
Wrth edrych ymlaen at y cyngerdd lansio, dywedodd: “Mae yna raglen amrywiol a fydd, gobeithio, yn apelio at bawb a hefyd yn codi ymwybyddiaeth o’r ŵyl delynau ei hun.
“Hon fydd fy ngŵyl delynau olaf, dydw i ddim yn mynd i wneud mwy o drefnu ar ôl hon a bydd y baton yn cael ei drosglwyddo i rywun arall.
“Dydw i ddim yn gwybod pwy eto ond mae yna lawer iawn o bobl sydd â’r gallu i fynd â’r ŵyl yn ei blaen ond rydw i eisiau mynd allan gyda thipyn o steil.”
Bydd Elinor yn chwarae’r Concerto enwog i’r Delyn gan Handel gydag Ensemble Prifysgol Bangor a bydd y rhaglen hefyd yn cynnwys Ensemble Telynau Gogledd Cymru, dan arweiniad Tudor Eames a oedd yn ddisgybl i Elinor.
Yn y cyfamser, bydd Band Pres Ieuenctid Gwynedd a Môn yn perfformio ochr yn ochr ag aelodau Cymdeithas y Delyn Deires a Chôr Seiriol.
Ychwanegodd Elinor: “Mae gan yr artistiaid sy’n cymryd rhan rhyw gysylltiad â mi dros y blynyddoedd. Rwy’n falch bod Aled Wyn Davies, y tenor o fri, o Lanbrynmair yn perfformio, oherwydd ar un adeg roedd ei nain a’i daid yn byw yn y fferm lle’r bu fy rhieni yn byw.
Mae’r ffermdy hwnnw bellach o dan ddyfroedd Llyn Clywedog ond roeddwn i’n gallu mynd lawr yno efo Aled yn yr haf ar ôl i lefel y dŵr ostwng a chael gweld yr adeilad unwaith eto. Felly mae cael Aled yma i ganu yn hyfryd.
“Mae’r soprano Mary Lloyd Davies yn dod o Lanuwchllyn, lle treuliais ran helaeth o fy mhlentyndod.
“Yr unawdwyr eraill yw Mared Emlyn a fydd yn chwarae concerto gan Debussy ar y delyn a’r ffliwtydd Rhiannon Mathias. Mae hi wrth gwrs yn ferch i William Mathias ac mae’r cysylltiad efo fo yn bwysig iawn.”
Dywedodd Elinor fod y rhaglen yn amrywiol oherwydd bod ei gyrfa wedi bod yn eithaf amrywiol gan gynnwys perfformiadau clasurol fel unawdydd a chyda cherddorfeydd a chyfeilio ar sawl albwm hefyd i gerddorion roc.
“Roeddwn i eisiau iddo fod mor amrywiol ac mor hygyrch â phosibl,” meddai Elinor.
Bydd y daith cyn yr ŵyl o’r enw Dwylo ar Dannau’r Delyn yn cynnwys dosbarthiadau meistr dan arweiniad Elinor a rhai o’i chyn-fyfyrwyr a’i chydweithwyr, yn mynd i leoliadau cymunedol ledled Cymru, i hyrwyddo’r ŵyl ac ailgynnau diddordeb mewn cerddoriaeth telyn yn dilyn pandemig Covid.
Bydd y bumed Ŵyl Delynau Ryngwladol Cymru yn dod ag arbenigwyr blaenllaw’r offeryn o bedwar ban byd i Galeri Caernarfon rhwng Ebrill 5-11, 2023. Trefnir yr ŵyl gan Ganolfan Gerdd William Mathias a bydd yn cynnwys cyngherddau, dosbarthiadau meistr, gweithdai a darlith-ddatganiadau.
Yn ôl Elinor, bydd perfformiadau gan artistiaid o safon rhyngwladol yn cynrychioli gwahanol agweddau o ganu’r delyn.
“Bydd y telynor Lladin-Americanaidd, Edmar Castaneda o Colombia, yn rhannu cyngerdd gyda’r delynores Gymreig, Catrin Finch.
Mae’r artist Ffrengig gwych, Isobel Moretti, yn dychwelyd i Gaernarfon i berfformio clasuron y repertoire telyn Ffrengig, a bydd yn hyfryd hefyd croesawu’r eiconig Deborah Henson-Conant o UDA yn ôl, i gyflwyno noson jazz a byrfyfyr yn ei harddull ddihafal ei hun.
“Bydd Llywydd sy’n Ymddeol Cymdeithas Delynau’r Deyrnas Unedig, Sioned Williams, yn cyflwyno darlith-ddatganiad ar John Thomas, Pencerdd Gwalia, a bydd gweithdy cyfansoddi yn cael ei gynnal gan John Metcalf.
“Mae comisiwn yr ŵyl yn waith newydd, Llechi, gan y telynor a’r cyfansoddwr, Math Roberts, gyda barddoniaeth gan Fardd Cenedlaethol Cymru, Ifor Ap Glyn.
“Wedi’i ysgrifennu ar gyfer ensemble siambr ac unawdwyr lleisiol, bydd yn dathlu diwylliant unigryw ardaloedd chwareli llechi Gwynedd, a gafodd Statws Treftadaeth y Byd gan UNESCO yn ddiweddar,” meddai Elinor.
Gwahoddir telynorion hefyd i gymryd rhan mewn pedair cystadleuaeth yn yr ŵyl, gyda’r nod o roi llwyfan i delynorion sy’n blant a phobl ifanc berfformio, derbyn sylwadau gan delynorion rhyngwladol o fri, a gwneud ffrindiau gyda cherddorion ifanc o rannau eraill o’r byd.
Y dyddiad cau ar gyfer ceisiadau ar gyfer y cystadlaethau yw Ionawr 2, 2023.
“O gystadleuaeth y Prif Gerddor i adran y telynorion ifanc, mae cyfleoedd ar gyfer nifer o arddulliau a genres amrywiol, gan gynnwys cystadleuaeth Cerddoriaeth y Byd ar unrhyw fath o delyn o’r Delyn Geltaidd i’r Delyn Deires, o’r Kora i’r delyn pedal.
“Anogir cyfranogwyr ym mhob un o’r pedwar categori i greu eu dewis eu hunain o raglenni, a chynnwys un neu ddwy eitem a restrir yn y maes llafur cyhoeddedig.
Dywedodd Elinor: “Yn y cystadlaethau i blant a phobl ifanc, bydd ysgoloriaethau cyfartal yn cael eu dyfarnu i’r tri pherfformiad gorau, er mwyn helpu telynorion ifanc dawnus i dderbyn hyfforddiant arbenigol parhaus.
Mae tîm Gŵyl Delynau Ryngwladol Cymru yn hynod ddiolchgar am gefnogaeth Telynau Camac a Telynau Vining ac am nawdd gan lawer o gyrff cyllido eraill gan gynnwys Cyngor Celfyddydau Cymru, Tŷ Cerdd ac Ymddiriedolaeth Elusennol Colwinston a gwahoddir unrhyw un sydd â diddordeb mewn noddi ysgoloriaethau a gwobrau yn yr Ŵyl i gysylltu.
“Ymunwch â ni dros y Pasg yng Nghaernarfon am brofiad llawen a chyfoethog.”
Mae manylion y cyngerdd lansio, y daith a’r cystadlaethau ar gael ar wefan yr Ŵyl www.walesharpfestival.co.uk
Cafodd criw Canfod y Gan ddiwrnod sbesial iawn ar yr 2il o Fedi 2022 yn nathliad swyddogol Canfod y Gan yn Neuadd Dwyfor, Pwllheli.
Ar ôl 3 blynedd o redeg y prosiect, mi oedd hi’n hen bryd i ni ddathlu’r holl waith caled mae’r aelodau, tiwtoriaid a phawb sydd wedi bod yn rhan o’r prosiect wedi ei roi i mewn i Canfod y Gan!
Cafodd pob grŵp gyfle i berfformio rhai o’u hoff caneuon i ni fel rhan o’r dathliad. Cawsom glywed amryw o gerddoriaeth wahanol yn amrywio o ganeuon adnabyddus fel ‘Ceidwad y Goleudy’ gan Bryn Fôn a ‘The Wonder of You’ gan Elvis Presley i rai o ganeuon gwreiddiol sydd wedi eu hysgrifennu gan aelodau Canfod y Gan megis ‘Can Adra’ a chafodd ei sgwennu gan griw Harlech a ‘Running Around in My Mind’ gan un o aelodau Criw Caernarfon.
Roedd yn gyfle gwych i ni allu dathlu’r holl dalent sydd i’w gweld yn sesiynau Canfod y Gan, ac roedd pawb o’r gynulleidfa i’w gweld wrth eu bodd gyda’r wledd o gerddoriaeth roedd y criwiau wedi eu paratoi!
Mi wnaethom orffen y perfformiadau i ffwrdd wrth i’r 3 grŵp ddod at ei gilydd i ganu can gwreiddiol o’r enw ‘Can Cadw’n Bositif’ – ond doedd yr hwyl ddim drosodd eto…
Er mawr syndod i’r holl aelodau daeth Dafydd Iwan yn cerdded mewn i’r ystafell, yn gafael yn ei gitâr, yn barod i orffen y perfformiad i ffwrdd wrth gyd ganu ‘Mam Wnaeth Got i Mi’ ac ‘Yma o Hyd’ gyda’r aelodau!
Ar ôl y sioc hynny, ac ar ôl i bawb gael cyfle i dynnu llun gyda’r gwestai arbennig, cawsom ni de parti bach i ddathlu llwyddiant y digwyddiad, yn ogystal â dathlu llwyddiant y 3 mlynedd diwethaf o’r prosiect Canfod y Gan!
Diwrnod i’w gofio i bawb a gymerodd ran, dwi’n siŵr!
Cawsom ddiwrnod arbennig iawn yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nhregaron ar y 30ain o Orffennaf.
Cafwyd perfformiadau gwych gan griwiau Meirionydd ac Arfon, gyda chymysgedd perffaith o ganeuon gwreiddiol sydd wedi eu hysgrifennu gan y criwiau, a pherfformiadau o ganeuon Cymreig adnabyddus megis ‘Harbwr Diogel’ a ‘Mam Wnaeth Got i Mi’.
Roedd y gynulleidfa i weld wrth eu boddau gyda’r wledd o ganeuon gafodd eu perfformio, wrth iddynt forio canu gyda ni!
Diolch enfawr i’r Eisteddfod Genedlaethol am y gwahoddiad, a diolch enfawr i’n haelodau o grwpiau Meirionydd ac Arfon am eu perfformiad gwych!
Cafodd ein grŵp Arfon eu gwahodd i fod yn rhan o Ŵyl Undod Hijix (grŵp theatr intergredig) yn Pontio, Bangor ar 29 Mehefin.
Bu’r criw yn perfformio cymysgedd o ganeuon poblogaidd gan gynnwys, Ysbyrs y Nos gan Edward H, What About Now gan Westlife a Love Yourself gan Justin Bieber. Perfformwyd Cân Canfod y Gân a chyfansoddwyd gan y grŵp yn ystod blwyddyn cyntaf y prosiect a byrfyfyrio ar alaw Elin ar y glockenspiel. Yn ogystal perfformiodd Matthew ei gân Newydd ‘Running Around in My Mind’, cân sydd a rei EP mae o wedi rhyddhau ar Bandcamp. Gorffenwyd y sêt gyda’r “crowd pleasers” Sosban Fach a Mam Wnaeth Gôt Imi lle bu’r gynulleidfa yn ymuno mewn gyda ni!
Diolch i Gwmni Theatre Hijinx am ein cynnwys ni yn eu gŵyl arbennig iawn!
Cafwyd gwahoddiad i grŵp Dwyfor gan Gwasanaeth Dementia i fod yn rhan o Ddawns Tê oedd yn cael ei gynnal yng Nghapel y Drindod, Pwllheli mis Mehefin.
Mi gafwyd digonedd o ddawnsio, canu, cacennau a phanediau i gadw’r grŵp i fynd trwy’r prynhawn. Perfformiodd ein aelod Merfyn gân cyfansoddod am Canfod y Gân, dyma’r geiriau:
Ganwyd fudiad Newydd
Yn fudiad Newydd sbon,
Ni does un yn unman
Ond ‘man yn unigryw a llon,
‘Mae llawer or offerynnau
I bawb yn ddiwahan
I gael chwarae gyda phleser
A chreu bob mathau o gân
Perfformiodd y grŵp gerddoriaeth y gallai’r gynulleidfa ddawnsio “ballroom” iddynt ac ymuno mewn gyda ni.
Diolch i’r Gwasanaeth Dementia, myfyrwyr Coleg Meirion Dwyfor ac i Edwin am y wahoddiad,
Mae cwcis yn helpu ni ddeall sut mae ein gwefan yn cael ei ddefnyddio gan ymwelwyr, ac yn angenrheidiol er mwyn i rai rhannau o’n gwefan weithio’n gywir.
